کد مطلب:161800 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:193
روایات این باب
شیخ كلینی در «كافی» و برقی در «محاسن» روایت نمودند از حضرت صادق علیه السلام كه فرمود:
دروغ بستن بر خداوند و پیغمبرش صلی الله علیه و آله و سلم از گناهان كبیره است. [1] .
و نیز این مضمون را از آن حضرت روایت كرده به سند دیگر با اضافه دروغ بستن به اوصیاء علیهم السلام. [2] .
و در «تفسیر عیاشی» نیز به همین قسم روایت كرده [3] .
و نیز در «كافی» از حضرت امام محمد باقر علیه السلام مروی است كه فرمود به ابوالنعمان: ای ابوالنعمان دروغ مبند بر ما كه مبادا برطرف شود و گرفته شود از تو ملت
اسلام [4] (یعنی این دروغ صاحبش را از حریم اسلام بیرون برد). و این خبر را شیخ مفید رد كتاب «ارشاد» با جزئی اختلاف روایت كرده. [5] .
و نیز در «كافی» مروی است كه: خدمت صادق علیه السلام ذكر شد كه حائك (یعنی جولا) ملعون است؛ (یعنی این خبره در محضر انورش مذكور شد) پس فرمود: مراد از آن، كسی است كه می بافد بر خداوند و رسولش صلی الله علیه و آله و سلم. [6] .
و نیز در آن جا از آن جناب روایت كرده كه به مردی از اهل شام فرمود: ای برادر شامی بشنو حدیث ما را و بر ما دروغ مبند؛ زیرا كه هر كه بر ما دروغ بندد، پس به تحقیق كه بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم دروغ بسته. و هر كه بر پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم دروغ بندد، پس به تحقیق بر خداوند بر خدای تعالی دروغ بسته. و كسی كه بر خداوند دروغ بندد، خدای عزوجل او را عذاب خواهد كرد. [7] .
و صدق در كتاب «فقیه» روایت كرده كه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در وصایای خود به امیرالمومنین علیه السلام فرمود: یا علی هر كس عمدا بر من دروغ بندد، پس جایگاه نشستن خود را در آتش جهنم قرار دهد. [8] .
و ابو علی طوسی در «امالی» و غیر او روایت كردند از ابن ابی الدنیا از امیرالمومنین علیه السلام كه گفت: شنیدم كه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می فرمود: هر كس عمدا بر من دروغ بندد - تا آخر در آتش جهنم. [9] .
و عمادالدین طبری آملی در كتاب «بشارةالمصطفی» از آن حضرت روایت كرده كه فرمود: از من شنیدند و مرا دیدید؛ پس هر كس از روی عمد بر من دروغ بندد؛ پس جایگاه... تا آخر آنچه گذشت. [10] .
و نیز در «غوالی اللثانی» ابن ابی جمهور احسائی مروی است از آن حضرت كه فرمود: بپرهیزید از روایت كردن مگر آنچه را كه علم دارید به آن و این كه از من صادر شده. كه هر كس بر من دروغ بندد... [11] .
و سلیم بن قیس هلالی از اصحاب امیرالمومنین علیه السلام در كتاب خود روایت كرده از آن جناب كه فرمود: به تحقیق دروغ بسته شد بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در عهد آن حضرت تا آن كه برای خواندن خطبه بر پا ایستاد و فرمود: ای مردم دروغگویان بر من زیاد شدند؛ پس هر كه بر من دروغ بندد... [12] .
و اسانید این خبر شریف در كتب احادیث خاصه و عامه بسیار بلكه آن را از اخبار متواتره شمردند.
و نیز در آن جا روایت كرده كه چون عمر و بن العاص بعضی دروغها بر پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم بست و در منبر آن را ذكر نمود، به حضرت امیرالمومنین صلی الله علیه و آله و سلم رسید فرمود: عجب از اراذل اهل شام كه قول عمرو را قبول می كنند و او را تصدیق می كنند و حال آن كه كار سخن گفتن و دروغ بستن و كمی و رعش به آن جا رسیده كه بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم دروغ می بندد. و هر كه دروغ بندد بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم، رسول او را هفتاد نوبت لعنت می كند. [13] .
شیه شهید ثانی رحمه الله در كتاب «درایه» خود بعد از آن كه خبر متواتر را بیان كرده و بسیاری از اخبار را كه در آن دعوای تواتر كردند رد كرده می فرماید: بلی حدیث «من كذب علی متعمدا فلیتبوء مقعده من النار» ممكن است دعوای تواتر او را كردن. پس به تحقیق كه نقل كرده آن خبر را از پیغمبر 6 از صحابه جماعت بسیاری. گفته شده كه راویان آن خبر از صحابه، چهل نفر بودند؛ و گفته شده كه شصت و دو صحابی بودند و پیوسته عدد راویان این حدیث در زیادتی بود. [14] .
و در «كافی» مروی است كه حضرت صادق علیه السلام فرمود: به درستی كه یك دروغ، هر آینه باطل می كند روزه را. راوی گفت گفتم: و كدام از ما است كه صادر نمی شود از او یك دروغ؟ فرمود: مراد من نیست آن جا كه تو خیال می كنی. جز این نیست كه آن یك دروغ بر خدای تعالی و بر رسول صلی الله علیه و آله و سلم و بر ائمه علیهم السلام است. [15] .
و در «تهذیب» شیخ طوسی مروی است از ابی بصیر كه گفت شنیدم كه حضرت صادق علیه السلام می فرمود: یك دروغ، وضو را می شكند و روزه را بگشاید؟ گفت گفتم به جنابش: كه همه ما تباه شدیم. [16] پس حضرت همان كلام سابق را به او فرمود.
و نیز در آن جا مروی است كه راوی گفت: پرسیدم از آن حضرت از حال مردی كه در ماه رمضان دروغ گفت فرمود: افطار كرده و بر او واجب است قضای آن روز گفت پس گفتم: دروغش چه باشد؟ فرمود: دروغ بنده بر خداوند و رسولش. [17] .
و در «خصال» شیخ صدوق مروی است از امام جعفر صادق علیه السلام كه فرمود: پنج چیز است كه روزه روزه دار را گشاید: خوردن و آشامیدن و جماع و ارتماس در آب و دروغ بستن بر خداوند و بر رسولش و بر ائمه علیهم السلام. [18] .
و در «نوادر» احمد بن محمد بن عیسی مروی است از آن جناب كه فرمود: هر كه دروغ بندد بر خداوند و رسولش و او روزه دار باشد، پس روزه و وضویش شكسته یا ناقص شده اگر در گفتن آن متعمد باشد. [19] .
و بر آن مضمون اخبار عدیده رسیده است. و در «تفسیر عیاشی» مروی است از حضرت صادق علیه السلام كه فرمود: هر كس گمان كرده كه خدای تعالی امر نموده به سوء و فحشاء پس به تحقیق كه دروغ بسته بر خدای تعالی و بعد از كلماتی چند فرمود: و هر كه دروغ بندد بر
خداوند تبارك و تعالی، خدای او را داخل كند در آتش. [20] .
و نیز در آن جا مروی است كه: شخصی از حضرت امام موسی كاظم علیه السلام پرسید از قول خداوند عزوجل: و اذا فعلوا فاحشة قالوا وجدنا علیها آباءنا و الله امرنا بها قل ان الله لا یامر بالفحشاء اتقولون علی الله ما لا تعلمون [21] .
و چون كنند كاری كه به غایت زشت است گویند: یافتیم بر آن خصلت پدران خود را و خدای ما را به آن امر فرموده. بگوی: به درستی كه خدای امر نكند به خصلت بد. آیا می گویید بر خدای تعالی چیزی را كه نمی دانید. پس حضرت فرموده به آن سائل: آیا دیدی احدی را كه گمان كند كه خدای تعالی امر كرده ما را به كردن زنا و خوردن شراب و چیزی از این محرمات؟ پس گفتم: نه. فرمود: چیست این فاحشه كه دعوی كنند كه خدای تعالی ما را امر نموده به كردن آن؟ گفت پس گفتم: خداوند داناتر است به آن و ولیش. فرمود: این سخن از پیشوایان جور است كه دعوی كردند كه خدای تعالی امر كرده خلایق را كه به ایشان پیروی و اقتدا كنند.
پس خداوند ما را خبر می دهد كه ایشان بر خداوند دروغ بستند. و این دروغ بستن را خداوند فاحشه نامیده. [22] .
و شیخ كشی در كتاب «رجال» خود روایت كرده از حضرت صادق علیه السلام كه فرمود: ما اهل بیتی می باشیم راستگو، و خالی نیستیم از دروغگویی كه بر ما دروغ می بندند و راست ما را به جهت سخنان دروغی كه بر ما بسته، در نزد مردم بی اعتبار می كنند - آنگاه حضرت جماعتی از دروغگویان در هر طبقه را شمردند - می بندد و یا آن كه در رای، عاجز و بی دست و پاست. خداوند كفایت كند زحمت هر دروغگویی بر ما را و گرمی آهن را به ایشان بچشاند. [23] .
و نیز روایت كرده از حضرت صادق علیه السلام از پدران بزرگوارش كه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: هر كس دروغ بندد بر ما اهل بیت، خداوند او را محشور كند در روز قیامت به حالت كوری و در زمره یهودان. و اگر درك كند دجال را، ایمان آورد به او در قبر خود. [24] .
و شیخ صدوق در «اكمال الدین» و «علل الشرایع» و طبرسی در «احتیاج» روایت كردند از محمد بن ابراهیم بن اسحاق طالقانی كه گفت: من با جماعتی نزد ابی القاسم حسین بن روح - قدس الله روحه - كه نائب سیم حضرت حجت علیه السلام است بودیم كه مردی بر خاست و از او سؤالی كرد و جوابی طولانی دادند. محمدبن ابراهیم گفت: فردای آن روز برگشتم خدمت ابی القاسم و با خودم می گفتم آیا می بینی او را كه آنچه دیروز بیان كرد از پیش خودش بود! پس ابتدا بدون آن كه اظهار كنم فرمود: ای محمد بن ابراهیم لان اخرمن السماء فتحطفنی الطیر او تهوی بی الریح فی مكان سحیق احب الی ان اقول فی دین الله تعالی ذكره برایی و من عند نفسی هر آینه اگر بیفتم از آسمان، پس پرنده مرا برباید، یا فرود آورد مرا باد در جائی دور، محبوبتر است نزد من از آن كه بگویم در دین خدای تعالی به رای خود و از جانب نفس خود، بلكه آنچه گفتم از اصل بود و شنیده شده بود از حجت صلوات الله و سلامه علیه [25] و نیز در كتاب «معانی الاخبار» روایت كرده از حضرت امام موسی كاظم علیه السلام كه فرمود رسول خدا صلی الله علیه و آله: بپرهیزید از تكذیب نمودن خدای تعالی شما را. كسی عرض كرد چگونه است این یا رسول الله؟ فرمود: یكی از شماها می گوید خداوند فرمود. پس خداوند عزوجل می فرماید: دروغ گفتنی، من آن را نگفتم. و یكی از شماها می گوید: خداوند نفرمود، پس خدای تعالی می فرماید: دروغ گفتی، به
تحقیق كه آن را گفتم. [26] .
و شیخ كشی در «رجال» خود روایت كرده از حضرت امام رضا علیه السلام كه فرمود: و الله هیچكس نیست كه دروغ بندد بر ما، مگر آن كه بچشاند خداوند به او گرمی آهن را. [27] .
و در «كافی» مروی است كه حضرت صادق علیه السلام فرمود: كسی كه بگوید: «خدای می داند» چیزی را كه خداوند نمی داند (یعنی كاری كرده مثلا به خلاف واقع آن را نقل می كند و خداوند را گواه می گیرد كه حضرت مقدسش می داند و حال آنكه چون بی اصل است، خدای نمی داند) فرمود: در این حال عرش خداوند به لرزه می آید محض تعظیم جلال حق سبحانه [28] .
و این مضمون را به سند دیگر نیز نقل كرده. و نیز در آن جا از آن جناب روایت كرده: كه چون بنده بگوید: خداوند داناست و حال آن كه دروغ گفته، خداوند عزوجل می فرماید: آیا پیدا نكردی احدی را كه بر او دروغ ببندی غیر از من. [29] .
و این خبر را مرحوم سید نعمت الله جزایری در «انوار» چنین نقل نموده كه: خداوند به ملائكه می فرماید ای ملائكه من نظر كنید به سوی بنده من احدی را نیافت عاجزتر از من كه این دروغ خود را بر او حواله كند، تا این كه آن را حواله كرده بر علم من. پس من خواهم كرد به او چنین و چنان از عذاب و خواری [30] .
و در كتب اصحاب دیده نشده، ندانستم از كجا نقل كرده. مخفی نماند كه فتوی دادن به غیر حق، گاهی چنان باشد كه از حكم خدای تعالی حبر دهد به این كه آن را حلال كرده، و این را حرام. و آن را واجب، و آن را مستحب و هكذا. پس علاوه بر آیات و اخبار سابقه كه حال این كاذب را در آنها بیان فرمودند، مضامین دسته دیگر از آیات و اخبار كه در آنها تهدید شده در فتوی دادن به غیر علم و به غیر حق و وعده عذابهای گوناگون به این طایفه داده اند، شامل این مفتی كاذب و خاسر خائب خواهد بود. و آن آیات و اخبار به آنچه گذشت، منظم خواهد شد؛ چون برای اهل بصیرت و انصاف آنچه نقل شده كافی است، لهذا از نقل این طایفه از آیات و اخبار كه موجب تطویل رساله و ملالت ناظرین بود، اعراض نموده به ذكر مطلب اهم و فواید جدیده نافعه كه بسط آن در جائی دیده نشده، پرداخته، و بالله توفیق.
دروغ بستن بر خداوند و پیغمبرش صلی الله علیه و آله و سلم از گناهان كبیره است. [1] .
و نیز این مضمون را از آن حضرت روایت كرده به سند دیگر با اضافه دروغ بستن به اوصیاء علیهم السلام. [2] .
و در «تفسیر عیاشی» نیز به همین قسم روایت كرده [3] .
و نیز در «كافی» از حضرت امام محمد باقر علیه السلام مروی است كه فرمود به ابوالنعمان: ای ابوالنعمان دروغ مبند بر ما كه مبادا برطرف شود و گرفته شود از تو ملت
اسلام [4] (یعنی این دروغ صاحبش را از حریم اسلام بیرون برد). و این خبر را شیخ مفید رد كتاب «ارشاد» با جزئی اختلاف روایت كرده. [5] .
و نیز در «كافی» مروی است كه: خدمت صادق علیه السلام ذكر شد كه حائك (یعنی جولا) ملعون است؛ (یعنی این خبره در محضر انورش مذكور شد) پس فرمود: مراد از آن، كسی است كه می بافد بر خداوند و رسولش صلی الله علیه و آله و سلم. [6] .
و نیز در آن جا از آن جناب روایت كرده كه به مردی از اهل شام فرمود: ای برادر شامی بشنو حدیث ما را و بر ما دروغ مبند؛ زیرا كه هر كه بر ما دروغ بندد، پس به تحقیق كه بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم دروغ بسته. و هر كه بر پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم دروغ بندد، پس به تحقیق بر خداوند بر خدای تعالی دروغ بسته. و كسی كه بر خداوند دروغ بندد، خدای عزوجل او را عذاب خواهد كرد. [7] .
و صدق در كتاب «فقیه» روایت كرده كه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در وصایای خود به امیرالمومنین علیه السلام فرمود: یا علی هر كس عمدا بر من دروغ بندد، پس جایگاه نشستن خود را در آتش جهنم قرار دهد. [8] .
و ابو علی طوسی در «امالی» و غیر او روایت كردند از ابن ابی الدنیا از امیرالمومنین علیه السلام كه گفت: شنیدم كه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می فرمود: هر كس عمدا بر من دروغ بندد - تا آخر در آتش جهنم. [9] .
و عمادالدین طبری آملی در كتاب «بشارةالمصطفی» از آن حضرت روایت كرده كه فرمود: از من شنیدند و مرا دیدید؛ پس هر كس از روی عمد بر من دروغ بندد؛ پس جایگاه... تا آخر آنچه گذشت. [10] .
و نیز در «غوالی اللثانی» ابن ابی جمهور احسائی مروی است از آن حضرت كه فرمود: بپرهیزید از روایت كردن مگر آنچه را كه علم دارید به آن و این كه از من صادر شده. كه هر كس بر من دروغ بندد... [11] .
و سلیم بن قیس هلالی از اصحاب امیرالمومنین علیه السلام در كتاب خود روایت كرده از آن جناب كه فرمود: به تحقیق دروغ بسته شد بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم در عهد آن حضرت تا آن كه برای خواندن خطبه بر پا ایستاد و فرمود: ای مردم دروغگویان بر من زیاد شدند؛ پس هر كه بر من دروغ بندد... [12] .
و اسانید این خبر شریف در كتب احادیث خاصه و عامه بسیار بلكه آن را از اخبار متواتره شمردند.
و نیز در آن جا روایت كرده كه چون عمر و بن العاص بعضی دروغها بر پیغمبر صلی الله علیه و آله و سلم بست و در منبر آن را ذكر نمود، به حضرت امیرالمومنین صلی الله علیه و آله و سلم رسید فرمود: عجب از اراذل اهل شام كه قول عمرو را قبول می كنند و او را تصدیق می كنند و حال آن كه كار سخن گفتن و دروغ بستن و كمی و رعش به آن جا رسیده كه بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم دروغ می بندد. و هر كه دروغ بندد بر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم، رسول او را هفتاد نوبت لعنت می كند. [13] .
شیه شهید ثانی رحمه الله در كتاب «درایه» خود بعد از آن كه خبر متواتر را بیان كرده و بسیاری از اخبار را كه در آن دعوای تواتر كردند رد كرده می فرماید: بلی حدیث «من كذب علی متعمدا فلیتبوء مقعده من النار» ممكن است دعوای تواتر او را كردن. پس به تحقیق كه نقل كرده آن خبر را از پیغمبر 6 از صحابه جماعت بسیاری. گفته شده كه راویان آن خبر از صحابه، چهل نفر بودند؛ و گفته شده كه شصت و دو صحابی بودند و پیوسته عدد راویان این حدیث در زیادتی بود. [14] .
و در «كافی» مروی است كه حضرت صادق علیه السلام فرمود: به درستی كه یك دروغ، هر آینه باطل می كند روزه را. راوی گفت گفتم: و كدام از ما است كه صادر نمی شود از او یك دروغ؟ فرمود: مراد من نیست آن جا كه تو خیال می كنی. جز این نیست كه آن یك دروغ بر خدای تعالی و بر رسول صلی الله علیه و آله و سلم و بر ائمه علیهم السلام است. [15] .
و در «تهذیب» شیخ طوسی مروی است از ابی بصیر كه گفت شنیدم كه حضرت صادق علیه السلام می فرمود: یك دروغ، وضو را می شكند و روزه را بگشاید؟ گفت گفتم به جنابش: كه همه ما تباه شدیم. [16] پس حضرت همان كلام سابق را به او فرمود.
و نیز در آن جا مروی است كه راوی گفت: پرسیدم از آن حضرت از حال مردی كه در ماه رمضان دروغ گفت فرمود: افطار كرده و بر او واجب است قضای آن روز گفت پس گفتم: دروغش چه باشد؟ فرمود: دروغ بنده بر خداوند و رسولش. [17] .
و در «خصال» شیخ صدوق مروی است از امام جعفر صادق علیه السلام كه فرمود: پنج چیز است كه روزه روزه دار را گشاید: خوردن و آشامیدن و جماع و ارتماس در آب و دروغ بستن بر خداوند و بر رسولش و بر ائمه علیهم السلام. [18] .
و در «نوادر» احمد بن محمد بن عیسی مروی است از آن جناب كه فرمود: هر كه دروغ بندد بر خداوند و رسولش و او روزه دار باشد، پس روزه و وضویش شكسته یا ناقص شده اگر در گفتن آن متعمد باشد. [19] .
و بر آن مضمون اخبار عدیده رسیده است. و در «تفسیر عیاشی» مروی است از حضرت صادق علیه السلام كه فرمود: هر كس گمان كرده كه خدای تعالی امر نموده به سوء و فحشاء پس به تحقیق كه دروغ بسته بر خدای تعالی و بعد از كلماتی چند فرمود: و هر كه دروغ بندد بر
خداوند تبارك و تعالی، خدای او را داخل كند در آتش. [20] .
و نیز در آن جا مروی است كه: شخصی از حضرت امام موسی كاظم علیه السلام پرسید از قول خداوند عزوجل: و اذا فعلوا فاحشة قالوا وجدنا علیها آباءنا و الله امرنا بها قل ان الله لا یامر بالفحشاء اتقولون علی الله ما لا تعلمون [21] .
و چون كنند كاری كه به غایت زشت است گویند: یافتیم بر آن خصلت پدران خود را و خدای ما را به آن امر فرموده. بگوی: به درستی كه خدای امر نكند به خصلت بد. آیا می گویید بر خدای تعالی چیزی را كه نمی دانید. پس حضرت فرموده به آن سائل: آیا دیدی احدی را كه گمان كند كه خدای تعالی امر كرده ما را به كردن زنا و خوردن شراب و چیزی از این محرمات؟ پس گفتم: نه. فرمود: چیست این فاحشه كه دعوی كنند كه خدای تعالی ما را امر نموده به كردن آن؟ گفت پس گفتم: خداوند داناتر است به آن و ولیش. فرمود: این سخن از پیشوایان جور است كه دعوی كردند كه خدای تعالی امر كرده خلایق را كه به ایشان پیروی و اقتدا كنند.
پس خداوند ما را خبر می دهد كه ایشان بر خداوند دروغ بستند. و این دروغ بستن را خداوند فاحشه نامیده. [22] .
و شیخ كشی در كتاب «رجال» خود روایت كرده از حضرت صادق علیه السلام كه فرمود: ما اهل بیتی می باشیم راستگو، و خالی نیستیم از دروغگویی كه بر ما دروغ می بندند و راست ما را به جهت سخنان دروغی كه بر ما بسته، در نزد مردم بی اعتبار می كنند - آنگاه حضرت جماعتی از دروغگویان در هر طبقه را شمردند - می بندد و یا آن كه در رای، عاجز و بی دست و پاست. خداوند كفایت كند زحمت هر دروغگویی بر ما را و گرمی آهن را به ایشان بچشاند. [23] .
و نیز روایت كرده از حضرت صادق علیه السلام از پدران بزرگوارش كه رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: هر كس دروغ بندد بر ما اهل بیت، خداوند او را محشور كند در روز قیامت به حالت كوری و در زمره یهودان. و اگر درك كند دجال را، ایمان آورد به او در قبر خود. [24] .
و شیخ صدوق در «اكمال الدین» و «علل الشرایع» و طبرسی در «احتیاج» روایت كردند از محمد بن ابراهیم بن اسحاق طالقانی كه گفت: من با جماعتی نزد ابی القاسم حسین بن روح - قدس الله روحه - كه نائب سیم حضرت حجت علیه السلام است بودیم كه مردی بر خاست و از او سؤالی كرد و جوابی طولانی دادند. محمدبن ابراهیم گفت: فردای آن روز برگشتم خدمت ابی القاسم و با خودم می گفتم آیا می بینی او را كه آنچه دیروز بیان كرد از پیش خودش بود! پس ابتدا بدون آن كه اظهار كنم فرمود: ای محمد بن ابراهیم لان اخرمن السماء فتحطفنی الطیر او تهوی بی الریح فی مكان سحیق احب الی ان اقول فی دین الله تعالی ذكره برایی و من عند نفسی هر آینه اگر بیفتم از آسمان، پس پرنده مرا برباید، یا فرود آورد مرا باد در جائی دور، محبوبتر است نزد من از آن كه بگویم در دین خدای تعالی به رای خود و از جانب نفس خود، بلكه آنچه گفتم از اصل بود و شنیده شده بود از حجت صلوات الله و سلامه علیه [25] و نیز در كتاب «معانی الاخبار» روایت كرده از حضرت امام موسی كاظم علیه السلام كه فرمود رسول خدا صلی الله علیه و آله: بپرهیزید از تكذیب نمودن خدای تعالی شما را. كسی عرض كرد چگونه است این یا رسول الله؟ فرمود: یكی از شماها می گوید خداوند فرمود. پس خداوند عزوجل می فرماید: دروغ گفتنی، من آن را نگفتم. و یكی از شماها می گوید: خداوند نفرمود، پس خدای تعالی می فرماید: دروغ گفتی، به
تحقیق كه آن را گفتم. [26] .
و شیخ كشی در «رجال» خود روایت كرده از حضرت امام رضا علیه السلام كه فرمود: و الله هیچكس نیست كه دروغ بندد بر ما، مگر آن كه بچشاند خداوند به او گرمی آهن را. [27] .
و در «كافی» مروی است كه حضرت صادق علیه السلام فرمود: كسی كه بگوید: «خدای می داند» چیزی را كه خداوند نمی داند (یعنی كاری كرده مثلا به خلاف واقع آن را نقل می كند و خداوند را گواه می گیرد كه حضرت مقدسش می داند و حال آنكه چون بی اصل است، خدای نمی داند) فرمود: در این حال عرش خداوند به لرزه می آید محض تعظیم جلال حق سبحانه [28] .
و این مضمون را به سند دیگر نیز نقل كرده. و نیز در آن جا از آن جناب روایت كرده: كه چون بنده بگوید: خداوند داناست و حال آن كه دروغ گفته، خداوند عزوجل می فرماید: آیا پیدا نكردی احدی را كه بر او دروغ ببندی غیر از من. [29] .
و این خبر را مرحوم سید نعمت الله جزایری در «انوار» چنین نقل نموده كه: خداوند به ملائكه می فرماید ای ملائكه من نظر كنید به سوی بنده من احدی را نیافت عاجزتر از من كه این دروغ خود را بر او حواله كند، تا این كه آن را حواله كرده بر علم من. پس من خواهم كرد به او چنین و چنان از عذاب و خواری [30] .
و در كتب اصحاب دیده نشده، ندانستم از كجا نقل كرده. مخفی نماند كه فتوی دادن به غیر حق، گاهی چنان باشد كه از حكم خدای تعالی حبر دهد به این كه آن را حلال كرده، و این را حرام. و آن را واجب، و آن را مستحب و هكذا. پس علاوه بر آیات و اخبار سابقه كه حال این كاذب را در آنها بیان فرمودند، مضامین دسته دیگر از آیات و اخبار كه در آنها تهدید شده در فتوی دادن به غیر علم و به غیر حق و وعده عذابهای گوناگون به این طایفه داده اند، شامل این مفتی كاذب و خاسر خائب خواهد بود. و آن آیات و اخبار به آنچه گذشت، منظم خواهد شد؛ چون برای اهل بصیرت و انصاف آنچه نقل شده كافی است، لهذا از نقل این طایفه از آیات و اخبار كه موجب تطویل رساله و ملالت ناظرین بود، اعراض نموده به ذكر مطلب اهم و فواید جدیده نافعه كه بسط آن در جائی دیده نشده، پرداخته، و بالله توفیق.
[1] اصول كافي، كليني، تحقيق علي اكبر غفاري، ج 2، ص 339، باب الكذب، حديث 5. عن ابي عبدالله عليه السلام قال: «الكذب علي الله و علي رسوله صلي الله عليه و آله و سلم من الكبائر».
[2] همان، ج 2، ص 340، باب الكذب، حديث 9؛ المحاسن. احمد بن محمد بن خالد برقي، تحقيق محدث ارموي، ص 118؛ كتاب عقاب الاعمال، باب 60، عقاب الكذب علي الله....، حديث 127.... عن ابي عبدالله عليه السلام قال: «الكذب علي الله و علي رسول الله و علي الاوصياء من الكبائر».
[3] تفسير عياشي، ج 1، ص 238.
[4] اصول كافي، كليني، تحقيق علي اكبر غفاري، ج 2، ص 338، باب الكذب، حديث 1....قال ابو جعفر عليه السلام «يا ابا النعمان لاتكذب علينا فتسب الحنيفيه....».
[5] روايتي با اين مضمون در ارشاد نيافتم ولي در امالي مفيد، مجلس 23، ص 182 آمده است.
[6] اصول كافي، كليني، تحقيق علي اكبر غفاري، ج 2، ص 340، باب الكذب، حديث 10.... قال: ذكر الحائك لابي عبدالله عليه السلام انه ملعون فقال: «انما ذاك اللذي يحوك الكذب علي الله و علي رسوله صلي الله عليه و آله و سلم».
[7] همان، ج 4، ص 187.... «يا اخا اهل الشام اسمع حديثنا و لاتكذب علينا فانه من كذب علينا في شي ء فقد كذب علي رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم و من كذب علي رسول الله فقد كذب علي الله و من كذب علي الله عذبه الله عزوجل....».
[8] من لايحضره فقيه، صدوق، حققه سيد حسن الخرسان، ج 4، ص 264. «يا علي: من كذب علي متعمدا مقعده من النار».
[9] بحارالانوار، مجلسي، ج 2، ص 160، حديث 10 به نقل از امالي شيخ طوسي.
[10] بشارة المصطفي، ص 137.
[11] غوالي اللثالي، ابن ابي جمهور احسائي، تحقيق شيخ مجتبي عراقي، ج 1، ص 186، حديث 262. «اتقوا الحديث عني الا ما علمتم، فمن كذب علي متعمدا فليتبوا مقعده من النار» رك ايضا بحارالانوار، مجلسي، ج 2، ص 161، حديث 19.
[12] كتاب سليم بن قيس، تحقيق شيخ محمد باقر انصاري، ج 2، ص 621.
[13] همان، ج 2، ص 737.
[14] الرعاية في علم الدرايه، زين الدين بن علي بن احمد الجيعي العاملي، تحقيق و تعليق عبدالحسين محمد علي بقال، ص 69 - 68، قم، مكتبه آية ا.... نجفي مرعشي، چاپ دوم، 1413 ه-ق. اين حديث با اندكي اختلاف و با همين مضامين در مأخذ زير نيز قابل دستيابي است: صحيح بخاري، ج 1، باب اثم من كذب علي النبي، ص 5 و31 حديث با همين مضمون آمده است. سنن أبي داود، تصحيح محمد محي الدين عبدالحميد، ج 3، باب العلم، ص 319. سنن ترمذي، تحقيق ابراهيم عطوه عوص، ج 5، ص 35، احاديث 2669 - 2661 - 2660 - 2659 و ص 199، حديث 2951، بيروت، دار احياء التراث العربي، بي تا. سنن ابن ماجه، تحقيق محمد فؤاد عبدالباقي، ج 1، ص 13، حديث 37 - 36 - 35 - 34 - 33 - 32 - 31 - 30؛ مسند احمد حنبل، ج 2، ص - 519 - 469 - 413 - 410 - 214 - 202 - 171 - 159 - 150 - 123 - 83 - 47؛ و ج 3، ص 422 - 303 - 280 - 278 - 223 - 209 - 203 - 167 - 116 - 113 - 98 - 56 - 44 - 39 - 13؛ و ج 4، ص 367 - 201 - 156 - 100 - 47؛ و ج 5، ص 412 - 292 - 245. كنزالعمال، هندي، تحقيق و تفسير شيخ بكري حياني شيخ صفوة السقا، ج 3، حديث 8239 - 8238 - 8237 - 8236 - 8235 - 8234 - 8233.
[15] اصول كافي، كليني، تحقيق علي اكبر غفاري، ج 2، ص 340، باب الكذب، حديث 9. عن ابي بصير قال: سمعت ابا عبدالله عليه السلام يقول: «ان الكذبة لتفطر الصائم. قلت: و اينا لايكون ذلك منه؟ قال: ليست ذهبت انما ذلك الكذب علي الله و علي رسوله و علي الائمه صلوات الله عليه و عليهم».
[16] تهذيب الاحكام، شيخ طوسي، تحقيق سيد حسن خرسان، ج 4، ص 203، كتاب الصوم، باب 54، حديث 585. عن ابي بصير قال: سمعت ابا عبدالله عليه السلام يقول: «الكذبة تنقض الوضوء و تفطر الصيام قال: قلت هلكنا، قال: ليس حيث تذهب انما ذلك الكذب علي الله و علي رسوله صلي الله عليه و آله و سلم و علي الائمه عليهم السلام» همچنين از امام صادق عليه السلام روايت شده كه فرمود: «ان الكذبة لتنقص الوضوء اذا توضا الرجل للصلاة و تفطر الصيام، فقيل له: انا نكذب فقال عليه السلام: ليس هو باللغو ولكنه الكذب علي الله و علي رسوله و علي الائمة صلوات الله عليهم....» تحف العقول، ابن شعبه، ترجمه محمد باقر كمره اي، تصحيح علي اكبر غفاري، ص 381.
[17] تهذيب الاحكام، شيخ طوسي، تحيق سيد حسن خرسان، ج 4، ص 203، حديث 586. عن سماعه قال: سالته عن رجل كذب في شهر رمضان فقال: «قد افطر و عليه قضاؤه و هو صائم يقضي صومه و وضوءه اذا تعمد» در اين حديث قسمت آخر آن با نقل محدث نوري تفاوت دارد.
[18] خصال، شيخ صدوق، تحقيق علي اكبر غفاري، ج 1، ص 286، حديث 39..... رفعه الي ابي عبدالله عليه السلام قال: «خمسة اشياء تفطر الصائم: الاكل، و الشرب، و الجماع، و الارتماس في الماء، و الكذب علي الله و علي رسوله و علي الائمه عليهم السلام».
[19] النوادر، احمد بن عيسي، ص 20.
[20] كتاب التفسير، عياشي، تحقيق سيد هاشم رسولي محلاتي، ج 2، ص 12، حديث 16. عن ابي بصير عن ابي عبدالله عليه السلام قال سمعته يقول: «من زعم أن الله يامر بالفحشاء فقد كذب علي الله و من زعم ان الخير و الشر اليه فقد كذب علي الله» در منتخب بصائر الدرجات، حسن بن سليمان الحلي، ص 132، اين روايت اينگونه است: عن ابي عبدالله عليه السلام قال قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم «من زعم ان الله يامر بالسوء و الفحشاء فقد كذب علي الله و من زعم ان الخير و الشر بغير مشية الله فقد اخرج من سلطانه و من زعم ان المعاصي بغير قوه الله فقد كذب علي الله و من كذب علي الله ادخله الله النار» و ذيل حديثي كه محدث نوري نقل كرده در منتخب بصائر الدرجات آمده است و در نقل عياشي نيست. نجف، مطيعة الحيدريه، 1370 ه-ق، افست قم، انتشارات الرسول المصطفي، بي تا.
[21] اعراف، سوره 7، آيه 28.
[22] كتاب التفسير، عياشي، تحقيق سيد هاشم رسولي محلاتي، ج 2، ص 12، حديث 15.
[23] اختيار معرفة الرجال، شيخ طوسي، تحقيق حسن مصطفوي، ص 305، شماره 549. به همين مضمون روايتي ديگر از امام صادق عليه السلام در رجال كشي آمده است كه حضرت فرمود: «انا اهل بيت صديقون لانخلوا من كذاب يكذب علينا و يسقط صدقنا بكذبه علينا عندالناس....» ص 108، حديث 174. سند هر دو روايت يكي است ولي روايت اول ذيلي مفصلتر دارد و اندكي با هم تفاوت عبارت دارند ولي مسلم يك روايت است. رك ايضا: بحارالانوار، مجلسي، ج 2، ص 217، حديث 12.
[24] همان، ص 396، شماره 741 «.. و من كذب علينا اهل البيت حشرة الله يوم القيامة اعلمي يهوديا و ان ادرك الدجال آمن به و ان لم يدركه آمن به في قبره...».
[25] اكمال الدين، صدوق، تحقيق و تعليق علي اكبر غفاري، ج 2، ص 507، قم، افست انتشارات جامعه مدرسين، 1405 ه.ق؛ علل الشرايع، صدوق، قدم له سيد محمد صادق بحرالعلوم، جزو اول، باب 177، ص 241، الاحتياج، ابي منصو احمد بن علي بن ابي طالب الطبرسي، تعليق سيد محمد باقر الخرسان، ج 2، ص.
[26] معاني الاخبار، صدوق، تحقيق علي اكبر غفاري، باب نوادر المعاني، ص 390، حديث 31، قم، انتشارات جامعه مدرسين، 1361 ه. ش. قال رسول الله صلي الله عليه و آله و سلم: «اتقوا تكذيب الله قيل: يا رسول الله و كيف ذلك؟ قال: يقول احدكم: قال الله، فيقول الله: كذبت لم اقله. او يقول: لم يقل الله فيقول الله عزوجل: كذبت قد قلته».
[27] اختيار معرفة الرجال، شيخ طوسي، تحقيق حسن مصطفوي، ص 482، شماره 909؛ و رك: شماره هاي 1048 و1047 ذيل محمد بن الفرات ص 554 - 555 و ص 302، شماره 542 و 544.
[28] كافي، كليني، ج 7، ص 437؛ الامالي، صدوق، ص 342، مجلس 65، حديث 13 آمده است..... عن ابي عبدالله الصادق عليه السلام قال: «من قال الله يعلم فيما لا يعلم، احتزالعرش اعظاما له».
[29] كافي، كليني، ج 7، ص 437؛ الامالي، صدوق، ص 342، مجلس 65، حديث 12..... عن ابي عبدالله عليه السلام قال: «اذ قال العبد علم الله فكان كاذبا قال الله عزوجل: اما وجدت احدا تكذب عليه غيري؟».
[30] الانوار النعمانيه، جزائري، ج 3، ص 61.